Kasvetli korona havasını dağıtacak iyimserlikler
Yok vaka sayıları, yok yoğun bakımda ve solunum cihazına bağlı olan hasta sayıları, yok ölen kişi sayısı… her gün duyduğumuz bu olumsuz haberler içimizi karartıyor. Washington Post’da yayımlanan Joseph G. Allen’ın yazısı bu kara bulutları az da olsa dağıtmaya yardımcı olacak nitelikte. Sizler için çevirdim. Orijinaline https://www.washingtonpost.com/opinions/2020/07/14/need-some-good-news-about-covid-19-here-are-six-reasons-optimism ‘dan ulaşabilirsiniz.
Covid-19’la ilgili güzel haberler duymaya mı ihtiyacınız var? İşte iyimser olmak için altı neden.
“Sağlıklı Binalar: İç Mekanlar Performansı ve Verimliliği Artırır” kitabının yazarlarından, Harvard Üniversitesi’nde Kamu Sağlığı T.H. Chan Fakültesinde Sağlıklı Binalar programınının yöneticisi ve maruziyet değerlendirmesiyle ilgili araştırmalar yapan yardımcı doçent Joseph G. Allen.
Vakaların, yoğun bakımdaki hasta sayılarının ve ölümlerin sürekli artıyor olması hepimizi endişelendiriyor. Havada uçuşan bu sayıların arasında yolumuzu bulabilmek için olumlu gelişmeleri de takip etmemiz lazım.
Buyurun size bu krizde umut ışığı olacak altı olumlu gelişme:
- Tedavi edici ilaçlar (ağır hastalar için kullanılan ilaçlara ek olarak), aşıdan daha önce çıkacak gibi görünüyor. Kişi koronavirüse yakalandığında, vücudunun bağışıklık sistemi, enfeksiyona sebep olan işgalcileri tanımaya yardımcı olması için antikor üretici savunma sistemini devreye sokar. Bu antikorlar, olası enfeksiyona karşı (ne kadar süreyle olduğunu hala bilemiyoruz) bir koruma sağlar. Bilimadamları, çok kısa süre önce, monoklonal antikor dediğimiz, bu antikorların klonlarını oluşturdular. Bu klonların hem tedavide hem de enfeksiyonu önlemede etkili oldukları görülüyor. Klonlar bunu nasıl başarıyor? Virüsün hücrelerimize giriş sağladığı sivri uçlu proteinlerine saldırarak etkili oluyorlar. İşte virüsü tam bu noktada engelleyip vücutta çoğalmasının önüne geçiyorlar.
- Hızlı ve düşük maliyetli tükürük testleri de çıkmak üzere. Meslektaşım Michael Mina ve Laurence J. Kotlikoff’a göre, bu testler oyunun kurallarını değiştirecekler. Neden? Çünkü bu testler aynı evde yapılan hamilelik testi mantığındalar. Hemen alıp evde yaptığınız bir test düşünün. Küçük bir şişeye tükürük konduktan bir kaç dakika sonra sonuç alınacak ve sadece 1 ila 5 dolar arasında bir fiyata satılacak. Bu tür bir test erken teşhis yöntemiyle salgınları yavaşlatabilmemizi sağlayacak. Restoranların cafelerin girişinde ateş ölçer gibi, bu testin sonucu negative çıktığını gören müşteriler güvenle alışveriş yapabilecekler, bu da ekonomik krizin yavaşlamasına yardımcı olacak. Bu testler yüzde yüz doğru değiller fakat genel kanının aksine zaten yüzde yüz doğru olmak zorunda değiller. Burada yüzde yüz doğru olmasından daha önemli olan şey testin hızlı ve sık sık yapılabilmesi.
- Maske tartışması nihayet sona erdi: Evet, maske işe yarıyor. Üç ayı aldı ama dünya çapında maske-takma kuralı artık oturmaya başladı. Önceden tuhaf ve sıra dışı olan bu maske-takma alışkanlığı artık şimdi daha fazla kabul görüyor. ABD’de her geçen gün daha fazla eyalet ve işletme maskeye ihtiyaç duymaya başladı. Ve bugüne kadar siyasi olan şey – insanların maskeyi sadece kendisini kötü göstermek için giydiğini söyleyen ABD başkanı sayesinde – şimdi artık sağduyu haline geliyor. ABD’de vaka haritasında kırmızı olan eyaletlerin liderlerinin şimdi maske-takmayı teşvik ettiğine tanık oluyoruz. (Her maske aynı koruma sağlamıyor, o yüzden hemen her yerde güvenilir maske yönergeleri bulunuyor. )
- Virüsün havadan bulaştığına dair nihayet görüş-birliğine varıldı. Kendi alanımdaki bilim adamları aylardır bu konuda uyarılarda bulunuyorlardı ( Şubatın başında bu konu hakkında bir yazı yazdım ve kısa süre önce de havadan bulaşmanın süper-bulaştırıcı etkinliklerle alakalı olduğunu anlattım), fakat Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri ve Dünya Sağlık Örgütü her defasında bunu anlamak istemedi. Bu hafta, 239 bilim adamı DSÖ’ye bir mektup yazıp da havadan bulaştığının kabul edilmesinin gerektiğini ısrarla vurguladığı için artık rüzgarın yönü değişti. Ve DSÖ durumu kabul etti. Bu şu anlama geliyor: insanların bu virüsle savaşmada alet çantalarına yeni bir kontrol aracı – üstün nitelikli havalandırma, daha iyi filtreleme ve portatif hava-temizleme cihazları gibi sağlıklı bina stratejileri- eklemesini öneren DSÖ ve diğer örgütler bu tür telkinleri artık daha sık yapacak.
- Geçmişte yaygın grip benzeri koronavirüslere maruz kalmanın koruyucu bir etkiye sahip olduğuna dair bazı araştırmalar var. Bu çok büyük bir iddia – ve bunun tam anlamıyla açığa kavuşturulmadığına dikkatinizi çekmek isterim – fakat pek çok araştırma gösteriyor ki bu yeni tip koronavirüse hiç maruz kalmamış kişilerin yüzde 20 ile 50’sinin vücutlarında bu virüse tepki verecek T hücreleri diye bilinen bağışıklık hücreleri vardır. Hala bilmiyoruz, neden bazı kişiler diğerlerinden daha iyi atlatıyor, ya da bazıları hiç yaymazken bazıları hastalığı yayıyor, fakat araştırmaların sonuçları bu sorulara cevap verebilecek.
- Aşı denemeleri başarılı oluyor gibi görünüyor, ve ilaç üreticileri Ekime doğru aşı dozlarının dağıtımını yapabileceklerini açıkladılar. Hatırlayın, aşının işe yarayacağı ilk başlarda belirtilmemişti, o yüzden erken-aşamadaki klinik denemelerin olumlu işaretleri veriyor olması hepimizi cesaretlendiriyor. Eğer 12 ay içinde bir aşı elde edersek, bu aşı yıllardan beri en hızlı geliştirilen aşı olacak. Şu noktaya dikkat etmek lazım: Meslektaşım Juliette Kayyen aşıların değil aşılamanın insanları kurtardığını vurguluyor. Aşıyı bulduğumuzda, asıl iş üretim ve dağıtım. Yani aşıya dair haberler çok iyi ve bir kaç ay içerisinde elimizde işe yarar miktarda veri olabilecek ama insanların aşıya erişimi için bir kaç ay daha gerekecek.
Çeşitli ülkelerden pek çok bilim adamı dünya tarihinde ilk defa aynı soruna odaklandı. Doğal olarak da bunun karşılığını yavaş yavaş almaya başladık.
(Çev. Yüksel Tuna, 21 Temmuz 2020)